In deze module gaan we in op hoe we bij jonge leerlingen de twee competenties kunnen ontwikkelen:
- besluitvorming en
- probleemoplossing
Het leven is een voortdurend proces van besluitvorming en een belangrijke sociale en levensvaardigheid, en jonge leerlingen moeten worden toegerust om te begrijpen hoe zij beslissingen moeten nemen, anders zullen anderen standaard beslissingen voor ons nemen, wat gevoelens van frustratie en het leven van anderen kan oproepen.
De meeste gebieden van ons leven brengen keuzes met zich mee, die op hun beurt besluitvorming impliceren, waarmee grote of kleine problemen kunnen worden opgelost. Naarmate individuen groeien en meer verantwoordelijkheden op zich nemen, zullen besluitvorming en de gevolgen daarvan meer of minder belangrijk worden, afhankelijk van de mensen op wie deze beslissingen van invloed zijn. Voor een bedrijf kan een goede of slechte beslissing de economische gezondheid beïnvloeden; in een gezin zullen belangrijke beslissingen gevolgen hebben voor de levenskansen van zonen en dochters. Daarom moeten niet alleen de mensen die grote bedrijven gaan leiden worden opgeleid in het nemen van beslissingen en het oplossen van problemen, maar ook alle mensen die in hun persoonlijke of gezinssfeer met moeilijke beslissingen worden geconfronteerd. Met andere woorden, het argument is dat training in besluitvorming en probleemoplossing universele vaardigheden voor het leven zijn en dat deze voor alle burgers beschikbaar moeten zijn.
Een bijkomend element bij het nemen van verantwoordelijkheden op welk gebied dan ook (gezin of beroep), is dat er onvermijdelijk verschillende gradaties van onzekerheid en risico zullen zijn. Hoezeer wij ook van tevoren een situatie hebben geanalyseerd, verschillende alternatieven tegen elkaar hebben afgewogen en de mogelijke gevolgen van onze acties hebben overwogen, wij moeten aanvaarden dat er altijd gelegenheden zullen zijn waarbij wij geconfronteerd worden met onvoorspelbare resultaten die verschillende niveaus van onzekerheid en risico weerspiegelen.
Zoals reeds opgemerkt is risico inherent aan het leven, en als men deze realiteit aanvaardt wordt het mogelijk te leren van de mislukkingen en successen die uit deze besluitvorming voortvloeien. Op die manier wordt het individu daadwerkelijk in staat gesteld meer controle over zijn leven te krijgen en meer persoonlijk voldoening te vinden
Er zijn vele modellen die helpen bij de besluitvorming bij het oplossen van problemen, maar de meeste draaien rond de volgende belangrijke stappen:
1.- Oriëntatie op het probleem: In de eerste plaats moet een bewustmakingsoefening worden gehouden over de aard van problemen, waardoor de gevoeligheid ervoor wordt vergroot en wordt begrepen dat zij deel uitmaken van de menselijke conditie. Op deze wijze zal een positievere houding ten opzichte van het probleem of de situatie worden ontwikkeld en hopelijk schadelijke zelfkritiek worden vermeden.
2.- Definitie en formulering van het probleem: Na een positieve houding ten aanzien van de oplossing van het probleem te hebben aangenomen, moet ernaar worden gestreefd het probleem te analyseren en in zijn context te plaatsen door alle relevante informatie te verzamelen die ons kan helpen bij de oplossing ervan. In veel gevallen is een slechte omschrijving van het probleem hetgeen de meeste onzekerheid en bezorgdheid veroorzaakt.
3.- Zoeken naar alternatieve oplossingen: gehoopt wordt dat individuen een zo breed mogelijk scala van oplossingen voor hun probleem kunnen vinden. Om dit te doen zijn creativiteit en verbeeldingskracht nodig om een groot aantal, zowel kwantitatief als kwalitatief, mogelijke oplossingen te genereren en daarbij een constructieve houding aan te nemen zonder vooraf een waardeoordeel te vellen over een specifiek voorstel.
4.- Besluitvorming: zodra de verschillende alternatieven / oplossingen voor het probleem zijn geïdentificeerd, is de volgende stap het nemen van de beslissing. Het is op dit ogenblik dat een individu de waarschijnlijke resultaten op korte, middellange en lange termijn voor elke respectieve handelwijze moet overwegen. Het is ook op dit punt dat de omkeerbaarheid van een beslissing, de gevolgen ervan, aan de orde moeten komen, enz. Het is duidelijk dat als een beslissing niet kan worden teruggedraaid, het des te belangrijker is om alle kwesties zeer zorgvuldig te overwegen als uitstel niet mogelijk is.
5.- De laatste stap is het implementeren en de controle van het effect van het besluit. De gekozen optie moet in de praktijk worden gebracht en, wat belangrijk is, de doeltreffendheid ervan moet worden geëvalueerd. In deze fase is zelfkritiek geboden en moet men in staat zijn oplossingen te herformuleren indien het resultaat niet is zoals verwacht. Zoals reeds gezegd, moet besluitvorming worden gezien als een voortdurend leerproces en mag men niet aarzelen of vermijden corrigerende maatregelen te nemen indien dat nodig wordt geacht.
Ongeacht het model dat wordt gekozen om het probleem op te lossen, moet het besluitvormingsproces zodanig worden opgezet dat het vertrouwen en de bereidheid om verantwoordelijkheden op zich te nemen in verschillende contexten en op kritieke momenten worden bevorderd. Men kan dus begrijpen waarom dit proces een persoonlijke levensvaardigheid is die succes bij het nemen van beslissingen in de persoonlijke, gezins- en beroepssfeer bevordert.